اثرات اجتماعی تصمیمات سیاسی، موضوع مهم اما مغفول مانده‌ای است. طی چندماه اخیر در راستای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت اقداماتی از سوی متولیان به ویژه حوزه بهداشت و درمان انجام شده که چندان مورد موافقت کارشناسان و عموم مردم قرار نگرفته است که مهمترین آن حذف اقلام محافظتی و پیشگیری از بارداری در مراکز دولتی و محدود شدن سایر اقلام پیشگیری در مراکز عرضه کننده خصوصی است. در چند گزارش با عنوان “فقر تهدیدی بر سلامت جنسی زنان”، “افزایش بارداری ناخواسته و سقط جنین”، “تبعات سیاست‌های جمعیتی با اعمال محدودیت بر غربالگری” و “مقروض شدن قشر کم برخوردار جامعه روی دیگر سکه وام‌های فرزند آوری” به اثرات اجتماعی و تبعات منفی سیاستگذاری جمعیتی پرداختیم.
در این بخش از سلسه گزارشات اجتماعی به تبعات روانی بارداری ناخواسته برای زوجین به ویژه بانوان از زبان سحر سلطانی، کارشناس ارشد مشاور خانواده می‌پردازیم که به عنوان مشاور و مددکار اجتماعی نیز تجربه فعالیت چندساله در یکی از محلات محروم شیراز را دارد.
به گفته وی بارداری ناخواسته، فشار روانی و استرس زیادی را به زوجین به خصوص مادر وارد می‌کند چون شرایطی پیش آمده که غیرمنتظره بوده و هیچ برنامه‌ریزی برای آن نشده است و در صورتی که خانواده دغدغه و مشکلات اقتصادی داشته باشد، بارداری ناخواسته حجم فشار روانی را بیشتر می‌کند.
این کارشناس ارشد مشاور خانواده با اشاره به اینکه برخی زوجین برای پیشگیری از بارداری از روش طبیعی و سنتی استفاده می‌کنند که اطمینان بیش از حد به این روش و عدم استفاده از قرص‌های پیشگیری به دلیل عوارض بعضا هرمونی موجب افزایش شک بارداری ناخواسته و اضطراب مستمر می‌شود، معتقد است؛ امکان دسترسی به اقلام محافظتی و پیشگیری از بارداری همچنین ارتقاء آگاهی در زمینه سلامت جنسی و روابط زناشویی ضروری است تا زوجین در یک وضعیت نسبی مناسب اقدام به بارداری و پرورش نوزاد سالم بکنند.
سلطانی حذف اقلام محافظتی در مراکز دولتی و بارداری ناخواسته را دارای تبعات جسمی، روانی و اجتماعی می‌داند که بیشتر متوجه زنان بوده و افسردگی یکی از موارد قابل توجه است. به گفته وی احتمال افزایش بیماریهای مقاربتی، احساس شرمساری، بروز اختلافات خانوادگی، عدم رعایت مراقبت‌های بهداشتی، سقط غیر ایمن و… نیز از دیگر تبعات غیرقابل کتمان است.
وی با اشاره به تغییرات هرمونی و خلق و خوی بانوان در دوران بارداری که نیازمند حمایت و مراقبت ویژه هستند، می‌گوید نگرانی مادر از آینده کودک در شرایطی که مشکلات اقتصادی و ضعف حمایت‌های اجتماعی وجود دارد، موجب برانگیختگی احساسی بیشتر مادر و قرار گرفتن پدر و مادر در دوراهی نگهداری یا سقط جنین می‌شود. واقعیت این است که خانواده‌های جز دهک‌های پایین که توان اقتصادی کمی دارند به خاطر هزینه‌بر بودن مراقبت‌های بارداری، زایمان و دیگر مراحل رشد کودک بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرند و احتمال قرار گرفتن در وضعیت نامناسب و ناایمن برای سقط جنین هم در بین آنان بیشتر است.
سلطانی می‌گوید برخی بانوان بیماری خاص دارند و برخی نیز از لحاظ روحی توان بارداری یا فرزندآوری دوم یا سوم را ندارند، اما تصمیم‌گیران به شرایط آنان توجه لازم را نکردند.
این کارشناس ارشد مشاور خانواده با اشاره به صحبت‌های مراجعین خود که از مشکلات اقتصادی، درآمد پایین، عدم احساس امنیت روانی در شغل، نداشتن مهارت و… گلایه‌مند هستند، می‌گوید برخی دختران و پسران جوان و همینطور زوجین چون خودشان با مشکلات مختلفی دست و پنحه نرم می‌کنند و به نوعی احساس خوبی از زندگی کردن ندارند، انگیزه و تمایلی هم به ازدواج و فرزندآوری ندارند در صورتی که اگر شرایط موجود برای عموم مردم مناسب بود، تمایل به فرزندآوری نیز افزایش پیدا می‌کرد.
خبرنگار ما با چند زوج نیز گفت‌وگوی کوتاهی داشت که مخالفت با حذف اقلام محافظتی و پیشگیری از بارداری رایگان یا یارانه‌ای همچنین منع آموزش پیشگیری از بارداری در مراکز بهداشت، به دلیل احتمال بروز بیماریهای مقاربتی و افزایش سقط جنین از دغدغه‌های مشترک بود. آنان به این سوال که آیا طرح‌های تشویقی بر فزندآوری شما تاثیرگذار خواهدبود، پاسخ منفی مشترکی دادند که یکی از دلایل مهم مقطعی بودن حمایت‌ها و همیشگی بودن مشکلات اقتصادی و هزینه‌های بهداشتی، درمانی، آموزشی و تحصیلی و هزینه‌بر بودن زندگی بود. در پایان با اشاره به اینکه افسردگی اجتماعی به این معنا که اکثریت افراد جامعه در رسیدن به اهداف و خواسته‌های خود و داشته‌هایشان احساس ناامیدی می‌کنند، در جامعه ما قابل توجه است چراکه موجب عدم همراهی عمومی با سیاست‌های کلان به خصوص افزایش جمعیت می‌شود.
سمیرا مردانی
