به بهانه بازگشت معافیت برخی تحریم های هسته‌ای ایران در آستانه نشست وین بررسی شد؛ دو دهه مذاکرات هسته‌ای ایران
در ساعات اولیه ۱۶ بهمن‌ماه خبر فوری به عنوان بازگرداندن برخی معافیت‌های تحریمی علیه ایران از سوی ایالات متحده عامل متحده آمریکا در رسانه‌ها منعکس شد که همزمان با آغاز دور جدید مذاکرات با روی کار آمدن دولت ابراهیم‌رئیسی و در آستانه مذاکره وین احتمال دستیابی به توافق مشترک را تقویت می‌کرد گمانه‌زنی‌ها در این خصوص تا زمان انتشار توضیحاتی از سوی دولت آمریکا و توییت سخنگوی وزیر امور خارجه ادامه یافت در این پیام توییتری نوشته است:«ما ایران را از تحریم‌ها معاف نکرده و نخواهیم کرد مگر این که این کشور به تعهدات خود در قالب برجام بازگردد. ما دقیقا همان کاری را کردیم که دولت سابق انجام داد؛ به شرکای بین‌المللی خود اجازه دادیم به مسأله افزایش ریسک تولید گسترش تسلیحات و امنیت هسته‌ای در ایران بپردازند».دولت آمریکا نیز اعلام کرده است که این معافیت‌ها همزمان با ورود مذاکرات وین به مرحله‌ای حساس، بازگردانده می‌شود. معافیت از تحریم‌ها، تهدید آمریکا علیه شرکت‌ها و کشورهایی مانند روسیه، چین و همچنین کشورهایی اروپایی که در بخش‌های غیرنظامی فعالیت هسته‌ای ایران حضور داشتند را لغو می‌کند.
آمریکا گفته است این معافیت‌ها برای تشویق ایران به اجرای تعهدات توافق هسته‌ای برجام است.
برنامه هسته‌ای ایران که در دو دهه گذشته به مسئله اصلی روابط خارجی کشور تبدیل شده است این موضوع پس از گذشت ۱۹ سال همچنان به عنوان یکی از مباحث حساس و درخور توجه در حوزه بین الملل رصد می‌شود.
در سیاست های دولت ایران درباره موضوع هسته‌ای در جزییات همواره بر یک پاشنه نچرخیده و اعتمادسازی در دولت اصلاحات که منجر به توافق های سعدآباد و بروکسل و پاریس و تعلیق داوطلبانه ، مقاومت و پیشرفت‌های هسته‌ای در دولت احمدی نژاد و مذاکرات و قدم زدن ها و گفتگوها و توافق برجام در دولت روحانی بیانگر این واقعیت است.
پس از آنکه در ۲۳ مرداد ماه ۱۳۸۱ رسانه‌های غربی به موضوع فعالیت‌های هسته‌ای ایران پرداختند! با طرح این پرونده در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مسئله هسته‌ای ایران جنبه بین المللی پیدا کرد.
مسئولیت این مذاکرات در آن زمان با دبیر شورای عالی امنیت ملی وقت یعنی حسن روحانی بود. نخستین نشست هسته‌ای با سه کشور اروپایی ۲۹ مهرماه ۱۳۸۲ در سعدآباد شکل گرفت و حاصل این مذاکرات صدور بیانیه سعدآباد و امضای توافقنامه بروکسل در ۱۴ اسفند ۸۲ و توافق پاریس در ۲۵ آبان ۸۳ همراه با تعلیق داوطلبانه غنی‌سازی از سوی ایران بود.
ایران به علت آنچه پایبند نبودن طرف غربی به تعهدات دانست، در اردیبهشت ۸۴ به تعلیق فعالیت‌های خود پایان داد. در دولت نهم علی لاریجانی سکان مذاکرات را در دست گرفت و تنظیم تدوین جدول زمان بندی برای پرسش و پاسخ های آژانس (مدالیته) حاصل چند دوره مذاکرات در مادرید و لیسبون بود.
با معرفی جلیلی در سال ۸۶ به عنوان دبیر شورای امنیت ملی سه دور مذاکره در ژنو برگزار شد که نتایجی همچون پذیرش پیشنهاد ایران برای شکل‌گیری همکاری میان هفت کشور به دنبال داشت.
مذاکرات استانبول، بغداد و مسکو و آلبانی به دلیل آنچه ایران زیاده‌خواهی‌های طرف مقابل خواند توافقی در پی نداشت. در دولت یازدهم ماموریت مذاکرات به وزارت امور خارجه واگذار شد و تیم جدید به سرپرستی محمد جواد ظریف در مهر ماه ۹۲ در نیویورک نخستین مذاکرات را با همتایان خود یعنی کشورهای گروه ۱+۵ برگزار کرد. این دور مذاکرات نیز از مهر ماه تا آذر ماه ادامه داشت و به نقشه راهی برای حل اختلافات موسوم به برنامه اقدام مشترک انجامید. پس از انتشار بیانیه سوئیس یا لوزان در تاریخ ۱۳ فروردین ۹۴ مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵ نیز در ۹ دوره مختلف برگزار شد و در نهایت این مذاکرات پس از ۲۲ ماه در آخرین دور خود پس از ۱۸ روز رایزنی‌های فشرده در تاریخ ۲۳ تیر ۹۴ با قرائت بیانیه‌ای با جمع‌بندی دستاوردی به عنوان نقشه راه توافق جامع یا برجام پایان یافته. شورای امنیت سازمان ملل ۶ روز بعد این توافق را تایید کرد.
بر اساس این توافق، ایران ذخایر اورانیم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی خواهد کرد و ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع می‌کند، تعداد سانتریفیوژها را حدود دو سوم و حداقل به مدت ۱۵ سال کاهش می‌دهد. ایران هم موافقت کرده‌است که اورانیوم را بیش از ۳٫۶۷درصد غنی‌سازی نکند یا تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب‌سنگین جدیدی را نسازد. فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک تک ساختمان که از سانتریفیوژهای نسل اول استفاده می‌کند محدود خواهد بود. دیگر تأسیسات نیز طبق پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اجتناب از خطرهای تکثیر سلاح‌های اتمی تبدیل خواهند شد. برای نظارت و تأیید اجرای توافقنامه توسط ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) باید به تمام تأسیسات اتمی ایران دسترسی منظم داشته باشد. در نتیجه این توافقنامه که تاییدیه پایدار متعهدین آن را به همراه دارد، ایران از تحریم‌های علیه ایران شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و تحریم‌های ثانویه ایالات متحده بیرون خواهد آمد.در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ شمسی، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحدهٔ آمریکا رسماً از برجام خارج و بازگشت تحریم‌ها به صورت گذشته را اعلام کرد.
در ۱۵ دی ۱۳۹۸، دولت حسن روحانی نیز پس از چهار مرحله کاهش تعهدات خود، طی بیانیه‌ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات ایران در برجام را اعلام کرد. مطابق این بیانیه، جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.
اما امروز با از سر گیری مذاکرات هسته‌ای در دولت سیزدهم گمانه زنی‌ها همچنان ادامه دارد که انتشار خبر بازگرداندن معافیت های تحریمی برنامه هسته‌ای ایران بابی تازه در این گمانه زنی‌ها گشوده است.
یکی از این گمانه زنی ها ادعای روزنامه لبنانی الاخبار، چاپ بیروت است که خبر داده، یک نشست امنیتی بلند پایه بین مسئولان ایران و آمریکا انجام شده تا راه را برای گام‌های بیشتر هموار کند؛ و در حالی که همه روی این نشست و مکان آن سرپوش می‌گذارند، منابع آگاه تصریح می‌کنند که نشست مذکور در آلمان و در جریان سفر پنهانی ویلیام برنز، رئیس آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا)، به برلین، انجام شده. به گفته منابعی از تهران، که با الاخبار مرتبط هستند، هیئت ایرانی از همراهی آمریکا برای تسهیل توافق بر سر یک سوم نکات مورد بحث، متعجب شده است و همین امر، باعث شده هیئت ایرانی سریعا به کشور خود بازگشته و به پوششی برای دست یابی به گفتگو‌های نهایی دست یابد.
حال باید منتظر برگزاری نشست وین و نتایج این مذاکرات و به تبع آن تاثیرات متعدد آن در ایران و حوزه بین المللی به ویژه در خاورمیانه بود.
